Περί Ομοιοπαθητικής

Η ομοιοπαθητική αποτελεί ένα είδος εναλλακτικής ιατρικής που βασίζεται σε δύο ιδέες:

1. Το "όμοιο θεραπεύει το όμοιο" (similia similibus curentur), εννοώντας πως μια ουσία που προκαλεί συμπτώματα ασθένειας μπορεί επίσης να θεραπεύσει τα ίδια τα συμπτώματα.

2. H αραίωση αυξάνει τη δραστικότητα.

Και οι δύο αυτές ιδέες δεν είναι μόνο αντίθετες με αυτό που παρατηρείται συνήθως στην Ιατρική, αλλά και αντίθετες με την κοινή λογική επίσης. Αντίθετα από άλλες "εναλλακτικές" ιατρικές και πρακτικές, οι οποίες φτάνουν πίσω χιλιάδες χρόνια, η ομοιοπαθητική εφευρέθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από έναν Γερμανό ιατρό, τον Samuel Hahnemann.

H ομοιοπαθητική είναι θεμελιωδώς διαφορετική από τα φυτικά φάρμακα (herbal medicine), με τα οποία συχνά την μπερδεύει κανείς. Παρόλο που μερικά "ομοιοπαθητικά" φάρμακα είναι απλώς πρότυπα φυτικά συμπληρώματα με την ταμπέλα του ομοιοπαθητικού, τα αληθινά ομοιοπαθητικά παρασκευάσματα είναι τόσο αραιωμένα που δεν περιέχουν ενεργά συστατικά (κάτι το οποίο παραδέχονται και οι ίδιοι οι ομοιοπαθητικοί). Τα μόνα μετρήσιμα συστατικά είναι το νερό και/ή το αλκοόλ, το οποίο χρησιμοποιείται για να "διατηρήσει τη θεραπευτική ισχύ για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά την αποθήκευσή του".

H τρέχουσα επιστημονική και ιατρική κοινή γνώμη, βασισμένη σε πολυάριθμες μελέτες και μετα-μελέτες, είναι πως η ομοιοπαθητική δεν έχει καμία δράση πέρα από αυτή του placebo. Κάποιες πτυχές της ομοιοπαθητικής, όπως οι περίτεχνες "αποδείξεις" και οι διαβουλεύσεις (consultations) με τον ασθενή μπορούν να ενισχύσουν τις προσδοκίες του τελευταίου και αυτό ανάγει την ομοιοπαθητική σε ένα ιδιαίτερα πειστικό placebo - ωστόσο παραμένει placebo. Οι θεωρίες πίσω από την υποτιθέμενη αποτελεσματικότητά της, εάν ήταν αληθινές, θα ανέτρεπαν το μεγαλύτερο μέρος της μοντέρνας χημείας, φυσικής και βιολογίας.

Θεωρία Νο. 1

Σύμφωνα με τον Hahnemann, εάν μια ουσία μπορεί, σε μεγάλες δόσεις, να προκαλέσει ορισμένα συμπτώματα, τότε σε μικρότερη συγκέντρωση η ίδια ουσία μπορεί να θεραπεύσει τα συγκεκριμένα συμπτώματα.

Η θεωρία αυτή δεν έχει καμία επιστημονική βάση και δεν πρέπει να συγχέεται με τις έννοιες της μοντέρνας ανοσολογίας. Για παράδειγμα, ο εμβολιασμός οδηγεί στην παραγωγή αντισωμάτων ενάντια στον συγκεκριμένο μολυσματικό παράγοντα, ο οποίος παρουσιάζεται σε εξασθενημένη ή νεκρή μορφή και σε υπολογισμένη συγκέντρωση. Τα εμβόλια απαιτούν ένα τεράστιο ποσό δοκιμασιών και πειραμάτων για να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά τους και, κυρίως, η ασφάλειά τους. Περιλαμβάνουν σχετικά μεγάλα ποσά μορίων ή μολυσματικών παραγόντων και έχουν έναν αποδεδειγμένο μηχανισμό δράσης. Συγκεκριμένα, η μικρή αυτή έκθεση στο μολυσματικό παράγοντα οδηγεί στη δημιουργία ενός κλώνου Β λεμφοκυττάρων μνήμης, τα οποία θα είναι διαθέσιμα σε περίπτωση πραγματικής λοίμωξης στο μέλλον. Επομένως τα εμβόλια χρησιμοποιούνται για προφύλαξη και όχι ως θεραπευτικά μέσα. Ο μηχανισμός λειτουργίας του εμβολιασμού είναι κατανοητός, παρατηρήσιμος και επιστημονικά ελεγχόμενος. Δεν υπάρχει κάποια παρόμοια απόδειξη ή έστω εύλογη υπόθεση για το "όμοιο θεραπεύει όμοιο".

Θεωρία Νο. 2

Η κλασική ομοιοπαθητική γενικά ορίζεται ως ένα σύστημα ιατρικής αντιμετώπισης βασιζόμενο στη χρήση ελάχιστων ποσοτήτων φαρμάκων, τα οποία σε μεγαλύτερες δόσεις έχουν αποτελέσματα παρόμοια με αυτά της ασθένειας που θεραπεύεται. Ο Hahnemann πίστευε ότι πολύ μικρές δόσεις ενός φαρμάκου θα μπορούσαν να έχουν πολύ ισχυρά θεραπευτικά αποτελέσματα διότι η δράση τους θα μπορούσε να επηρεαστεί με ζωηρή και μεθοδική ανακίνηση. Ονόμαζε, δε,  αυτή την υποτιθέμενη αύξηση της δραστικότητας μέσω ζωηρής ανακίνησης δυναμοποίηση. Ο Hahnemann πίστευε ότι η ανακίνηση αυτή θα μπορούσε να απελευθερώσει «άϋλες και πνευματικές δυνάμεις», κάνοντας έτσι τις ουσίες πιο δραστικές. «Ελαφρά χτυπήματα σε ένα δερμάτινο ύφασμα ή στην παλάμη του χεριού υποτίθεται ότι διπλασιάζουν την αραίωση»

Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα κατασκευάζονται από βότανα, βοτανικές ουσίες και διάφορες άλλες πηγές. Εάν η αρχική ουσία είναι διαλυτή, ένα μέρος της αραιώνεται με είτε 9, είτε 99 μέρη αποσταγμένου νερού και/ή αλκοόλ και στη συνέχεια ανακινείται ζωηρά. Εάν είναι αδιάλυτη, τότε κονιορτοποιείται σε παρόμοιες αναλογίες με λακτόζη σε σκόνη. Ένα μέρος από το αραιωμένο φάρμακο στη συνέχεια αραιώνεται περαιτέρω και η ίδια διεργασία επαναλαμβάνεται έως ότου επιτευχθεί η επιθυμητή συγκέντρωση.

Αραιώσεις 1 προς 10 συμβολίζονται με το γράμμα X (1X = 1/10, 3X = 1/1.000, 6X = 1/1.000.000). Παρομοίως, αραιώσεις 1 προς 100 συμβολίζονται με το γράμμα C (1C = 1/100, 3C = 1/1.000.000 κ.ο.κ). Τα περισσότερα παρασκευάσματα κυμαίνονται από 6Χ έως 30Χ, αλλά στην αγορά διατίθενται και παρασκευάσματα με αραίωση μεγαλύτερη από 30C. 

Μια 30Χ αραίωση, λοιπόν, σημαίνει πως η αρχική ουσία έχει αραιωθεί 1.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000 φορές. Υποθέτοντας πως ένα κυβικό εκατοστό νερού έχει 15 σταγόνες, το παραπάνω νούμερο είναι μεγαλύτερο από το νούμερο σταγόνων που θα απαιτούνταν για να γεμίσει ένα δοχείο 50 φορές μεγαλύτερο από τη Γη. Φανταστείτε πως τοποθετούμε μια σταγόνα κόκκινης μπογιάς σε ένα τέτοιο δοχείο, ώστε αυτή να διασπαρεί ομοιόμορφα. Η θεωρία αυτή είναι το αντίστοιχο του να πει κανείς πως κάθε σταγόνα νερού που θα πάρουμε έπειτα από αυτή τη δεξαμενή θα έχει λίγη «κοκκινίλα». 

Για την ακρίβεια, οι νόμοι της Χημείας θέτουν ένα όριο στην αραίωση που μπορεί να γίνει χωρίς να χαθεί εντελώς η αρχική ουσία. Το όριο αυτό, το οποίο σχετίζεται με τον αριθμό Avogadro, ανταποκρίνεται σε ομοιοπαθητικές δραστικότητες 12C ή 24Χ (1 μέρος σε 1024). O ίδιος ο Hahnemann συνειδητοποίησε πως δεν υπήρχε καμία περίπτωση έστω και ένα μόριο της αρχικής ουσίας να παραμείνει έπειτα από πάρα πολλές αραιώσεις. Ωστόσο πίστευε πως το ζωηρό κούνημα έπειτα από κάθε αραίωση άφηνε πίσω του ένα «φάντασμα», μια «ιδέα» της ουσίας (“spirit-like” essence), όχι πλέον αντιληπτή από τις αισθήσεις, η οποία θεραπεύει με το να επαναφέρει τη «ζωτική δύναμη» του σώματος. Μοντέρνοι υποστηρικτές ισχυρίζονται πως, ακόμα κι όταν χαθεί και το τελευταίο μόριο, μία «μνήμη» της ουσίας διατηρείται. Αυτή η θεωρία είναι αβάσιμη. Επιπλέον, εάν ήταν αληθινή, τότε κάθε ουσία που θα συναντούσε ένα μόριο νερού θα «αποτυπωνόταν» στη μνήμη του και θα μπορούσε να επιφέρει ισχυρά (και απρόβλεπτα) αποτελέσματα όταν θα καταναλωνόταν από κάποιο άτομο.

Από τη θεωρία στην πράξη

Υπάρχουν, λοιπόν, ανασκοπήσεις διαφόρων μελετών γύρω από την αποτελεσματικότητα των ομοιοπαθητικών θεραπειών και καμία από αυτές δεν συμπεραίνει ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα οποιασδήποτε ομοιοπαθητικής θεραπείας. Οι ομοιοπαθητικοί είχαν στη διάθεσή τους πάνω από 200 χρόνια για να επιδείξουν την πραμάτεια τους και απέτυχαν να το κάνουν. Βέβαια υπάρχουν μεμονωμένες μελέτες που έχουν βρει στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ του γκρουπ υπό ομοιοπαθητική θεραπεία και του γκρουπ ελέγχου, αλλά καμία από αυτές δεν έχει επαναληφθεί ή μαστίζονται από μεθοδολογικά σφάλματα.

Ενδεικτικά, θα αναφέρω μια πρόσφατη έρευνα που έγινε σε ασθενείς που έπασχαν από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε 5 ομάδες, σύμφωνα με το παρακάτω σχήμα:

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να επισημάνω πως η επίσκεψη σε έναν ομοιοπαθητικό συνοδεύεται από ένα είδος συνέντευξης με τον ασθενή (consultation), κατά το οποίο ο ομοιοπαθητικός ακούει προσεκτικά τον ασθενή για αρκετή ώρα, καθώς αυτός του δίνει πληροφορίες για το πρόβλημά του, τις συνήθειές του και τη ζωή του γενικότερα. Οι ασθενείς αντιμετωπίζονται ως «ξεχωριστά άτομα» και σε αυτή τη βάση θα επιλεγεί η θεραπεία τους. Ερωτώνται πολλές ερωτήσεις γύρω από τη ζωή τους και τις προτιμήσεις τους στο φαγητό, τον καιρό, και ούτω καθεξής, πολλές από τις οποίες δεν έχουν καμία προφανή σχέση με το πρόβλημα που τους οδήγησε στη συνεδρία. Όλες αυτές οι πληροφορίες συντελούν στην τελική «διάγνωση» του ομοιοπαθητικού, με αποτέλεσμα να επιλεγεί το κατάλληλο για τον ασθενή ομοιοπαθητικό σκεύασμα. 

Για το λόγο αυτό, το δείγμα χωρίστηκε σε πέντε ομάδες, ώστε να μπορεί να εντοπιστεί το σημείο εκείνο της ομοιοπαθητικής που είχε κάποιο αποτέλεσμα. Από τις πέντε ομάδες, οι τρεις πρώτες (ομάδες 1-3) έλαβαν συμβουλευτική (consultation), ενώ οι άλλες δύο (ομάδες 4 και 5) όχι. Οι τρεις πρώτες ομάδες χωρίστηκαν περαιτέρω σε ομάδα εξατομικευμένης ομοιοπαθητικής θεραπείας (ομάδα 1), ομάδα που λάμβανε κοινό ομοιοπαθητικό σκεύασμα για τη ΡΑ (ομάδα 2), και ομάδα που λάμβανε placebo (ομάδα 3).

Οι ασθενείς χωρίς συμβουλευτική έλαβαν το ομοιοπαθητικό παρασκεύασμα (ομάδα 4) ή placebo (ομάδα 5) –εξατομικευμένη ομοιοπαθητική θεραπεία μπορεί να δοθεί μόνο κατόπιν συμβουλευτικής.

Κατ’αυτόν τον τρόπο μπορούσαν να γίνουν οι ακόλουθες συγκρίσεις:

1. Η αποτελεσματικότητα της συμβουλευτικής, με τη σύγκριση των ομάδων που έλαβαν τέτοια (2 και 3) με αυτές που δεν έλαβαν (4 και 5). Η ομάδα που έλαβε εξατομικευμένη θεραπεία δε συμπεριλήφθηκε, καθώς δεν μπορούσε να υπάρξει άμεση σύγκριση με τις ομάδες χωρίς συμβουλευτική. 
2. Η αποτελεσματικότητα του ομοιοπαθητικού σκευάσματος, συγκρίνοντας τις ομάδες 2 και 4 με τις ομάδες 3 και 5. 
3. H διαφορά στην αποτελεσματικότητα μεταξύ εξατομικευμένης ομοιοπαθητικής θεραπείας και κοινού ομοιοπαθητικού σκευάσματος, συγκρίνοντας τις ομάδες 1 και 2. 
4. H αποτελεσματικότητα της εξατομικευμένης θεραπείας, συγκρίνοντας τις ομάδες 1 και 3. 

Όσον αφορά τις δύο τελευταίες συγκρίσεις, εάν η ομοιοπαθητική είναι αποτελεσματική, θα πρέπει να παρατηρηθεί στατιστική διαφορά υπέρ της ομάδας 1 όταν συγκρίνεται με την ομάδα 2, γιατί στην πρώτη ομάδα γίνεται χορήγηση διαφορετικού φαρμάκου σε κάθε ασθενή ενώ στην δεύτερη δίνεται το ίδιο ομοιοπαθητικό σκεύασμα σε όλους τους ασθενείς. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να υπάρχει στατιστική διαφορά υπέρ της ομάδας 1 όταν αυτή συγκρίνεται με την ομάδα 3, ώστε να μετρηθεί σε σχέση με το "μηδέν", δηλαδή το ψευδοφάρμακο. 

Μετά από την ανάλυση των στατιστικών δεδομένων οι ερευνητές κατέληξαν:

"Homeopathic intervention in patients with chronic, active but relatively stable RA (δηλ. ρευματοειδής αρθρίτιδα) has significant clinical benefits that are attributable mainly to the homeopathic consultation process. There appeared to be no specific benefit from the homeopathic remedies themselves. Although no significant group differences in either of the primary outcomes were observed, statistical and clinically relevant improvements did occur for those receiving consultations in some equally valuable and relevant secondary outcomes. The homeopathic consultation, regardless of treatment allocation, significantly improved standard objective markers of RA: DAS-28 (the EULAR equivalent of the ACR20) and swollen joint count."

Με απλά λόγια καμία ομάδα δεν παρουσίαζε κάποιο σημαντικό αποτέλεσμα, με τις ομάδες όμως που δέχτηκαν συμβουλευτική (ανεξαρτήτως αν πήραν ή όχι ομοιοπαθητικό σκεύασμα) να εμφανίζουν κάποια διαφορά σε δευτερεύοντα στοιχεία της ασθένειας. Αυτό ήταν αναμενόμενο, αφού η ρευματοειδής αρθρίτιδα παρουσιάζει υφέσεις κι εξάρσεις των συμπτωμάτων ανάλογα και με την ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς. Το placebo effect έχει άμεση σχέση με την ψυχολογία και η προσοχή που δίνει ο ομοιοπαθητικός στον ασθενή κάνει καλό στην ψυχολογία του τελευταίου.

Μία ακόμα έρευνα παρουσιάζεται στο παρακάτω βίντεο:

Τέλος, για όσους αναρωτιούνται πού είναι το κακό με την ομοιοπαθητική, αφού –έστω και ως placebo- έχει αποτέλεσμα, οι λόγοι είναι αρκετοί. Κατ’αρχάς είναι θέμα κοροϊδίας από τους ομοιοπαθητικούς, οι οποίοι πουλάνε τα σκευάσματά τους ως αποτελεσματικά, ενώ είναι σκέτο νερό. Κατά δεύτερον, το όφελος αυτό μπορεί να υπάρξει ακόμα και με την συμβατική ιατρική. Δεν είναι απαραίτητη μία θεωρία που πάει κόντρα στους παρατηρούμενους φυσικούς νόμους. Το γεγονός πως αυτό δεν συμβαίνει έχει να κάνει με πολιτικούς παράγοντες κι όχι επιστημονικούς. Όταν στα νοσοκομεία υπάρχουν ελλείψεις γιατρών, νοσηλευτών και λοιπού προσωπικού πώς περιμένουμε ο γιατρός (που κάνει εξαντλητικές εφημερίες) να μπορέσει να μεταδόσει καλή ψυχολογία στον ασθενή του; Τέλος, συμβαίνει αρκετοί άνθρωποι να πηγαίνουν μόνο σε ομοιοπαθητικούς, αντί για γιατρούς, με αποτέλεσμα να έχουν χαθεί ακόμα και παιδικές ζωές από πλήρως ιάσιμες ασθένειες. Βλέπετε, δεν είναι όλες οι ασθένειες σαν τη ΡΑ, όπου ο ασθενής δεν κινδυνεύει. Μπορεί να πεθάνει κανείς από μια λοίμωξη. Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει κανείς εδώ.

Δείτε επίσης:

http://fridge.gr/26992/stiles/homeopathy/


http://metavolismos.com/?p=1306

Βιβλιογραφία:

http://rationalwiki.org/wiki/Homeopathy

http://www.skepdic.gr/entries/Omikron/omiopathitiki.htm

http://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/homeo.html

http://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/holmes.html

http://www.badscience.net/2000/01/journal-club-can-water-possibly-have-a-memory-a-sceptical-view/

http://blog-epistimis.blogspot.com/2011/07/blog-post.html