Μύθοι και Αλήθειες για τον Καρκίνο του Πνεύμονα

Κάθε χρόνο ενάμισι εκατομμύριο άτομα διαγιγνώσκονται με Καρκίνο του Πνεύμονα (ΚΠ), καθιστώντας τη νόσο αυτή μια παγκόσμια επιδημία. Οι συνέπειές του είναι ιατρικές, αλλά και κοινωνικές, καθιστώντας τον ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας του προηγμένου κόσμου. Παρ’όλα αυτά, ο ΚΠ δεν είναι πια ανίκητος. Η πρόοδος της επιστήμης έχει προσφέρει θεραπευτικές λύσεις που συχνά οδηγούν στην πλήρη ίαση, ενώ η πρόληψη παραμένει η καλύτερη προστασία. Ωστόσο, και στον ΚΠ, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη πάθηση, πρωταρχική σημασία έχει η ενημέρωση του πάσχοντος, των «φροντιστών» του (δηλαδή των οικείων του, καθώς και κάθε άλλου ατόμου που έχει αναλάβει την ευθύνη της φροντίδας και περιποίησής του), του κοινωνικού συνόλου γενικότερα. Η απομυθοποίηση και τοποθέτηση του προβλήματος στις πραγματικές διαστάσεις του είναι απαραίτητες για την πληρέστερη αντιμετώπισή του. Για τους λόγους αυτούς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) καθιέρωσε το μήνα Νοέμβριο ως «μήνα ενημέρωσης για τον Καρκίνο του Πνεύμονα».

Στη συνέχεια θα ασχοληθούμε με ορισμένους μύθους και αλήθειες που αφορούν τον Καρκίνο του Πνεύμονα:

• Η συνήθεια του καπνίσματος είναι σχετικά αβλαβής, εάν αναλογιστεί κανείς τη σημαντική ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και τα φαινόμενα μόλυνσης του περιβάλλοντος.

Μύθος: Έχει πλέον αποδειχθεί, πέραν πάσης επιστημονικής αμφιβολίας, ότι ο κυριότερος παράγοντας ανάπτυξης Καρκίνου Πνεύμονα είναι το κάπνισμα, ανεξάρτητα από όλους τους άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες. Με πάνω από 450 καρκινογόνες ουσίες, το κάπνισμα ενοχοποιείται για τις 9 από τις 10 περιπτώσεις ΚΠ που διαγιγνώσκονται στη χώρα μας. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα, υπάρχει αύξηση κινδύνου κατά 8% για κάθε 10mg σωματιδίων (σκόνη, καυσαέρια κλπ) που προστίθενται σε 1 κυβικό εκατοστό ατμοσφαιρικού αέρα. Αντίθετα, το να είναι κάποιος καπνιστής αυξάνει άμεσα τον κίνδυνο ΚΠ κατά 1480%.  

• Δεν παθαίνουν όλοι οι καπνιστές Καρκίνο Πνεύμονα.

Πραγματικότητα: Μόνο 1 καπνιστής στους 10 (10-15%) θα νοσήσει από ΚΠ. Όμως οι 8 στους 10 (80%) θα υποφέρουν από ασθένειες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το κάπνισμα: άλλες μορφές καρκίνου, καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα. Επιπλέον, 12% των ατόμων που εκδηλώνουν ΚΠ δεν υπήρξαν ποτέ καπνιστές. Κάποιοι από αυτούς εκτίθενται σε τοξικά καρκινογόνα, όπως ο αμίαντος, ενώ άλλοι σε εισπνεόμενα καρκινογόνα, όπως ο καπνός του τσιγάρου άλλων (παθητικό κάπνισμα).

• Μόνο τα τσιγάρα προκαλούν ΚΠ. Τα άλλα είδη καπνού δεν είναι και τόσο βλαπτικά.

Μύθος: Όλες οι μορφές του καπνού είναι βλαπτικές: αν κανείς τον μασά, χρησιμοποιεί πίπα, τσιγάρα ή πούρα. Και δεν είναι μόνο ο ΚΠ: για το ένα τρίτο όλων των μορφών καρκίνου (όπως ο καρκίνος του στόματος, του φάρυγγα, του παγκρέατος και της ουροδόχου κύστης) η έκθεση στον καπνό αποτελεί ενοχοποιητικό παράγοντα.

• Τα «ελαφρά» τσιγάρα μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα.

Μύθος: Υπάρχει η αντίληψη πως το κάπνισμα τσιγάρων με χαμηλή περιεκτικότητα σε πίσσα μειώνει τον κίνδυνο για ΚΠ. Μελέτες όμως από τις ΗΠΑ καταρρίπτουν αυτό το μύθο, τονίζοντας πως μόνο όσοι κόβουν το κάπνισμα ή όσοι δεν καπνίζουν καθόλου έχουν μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΚΠ. Αντίθετα, για τους καπνιστές ο κίνδυνος είναι υψηλός και μάλιστα ο ίδιος για όλους, είτε καπνίζουν τσιγάρα με πολύ χαμηλή (<7mg), είτε με χαμηλή (8-14mg), είτε με μέση (15-21mg) περιεκτικότητα σε πίσσα. Φαίνεται ότι όσοι καταναλώνουν «ελαφρά» τσιγάρα καπνίζουν περισσότερα τσιγάρα ημερησίως, εισπνέουν μεγαλύτερη ποσότητα καπνού, την οποία και κρατούν περισσότερη ώρα μέσα στους πνεύμονες.

• Το κάπνισμα λίγων τσιγάρων ημερησίως είναι ασφαλές.

Μύθος: Δεν υπάρχει ασφαλής ποσότητα τσιγάρων. Εκτός από καρκίνο, το κάπνισμα –ακόμη και σε μικρές ποσότητες- μπορεί να προκαλέσει καρδιαγγειακές και πνευμονολογικές παθήσεις. Η μόνη ασφαλής πρακτική είναι η πλήρης και οριστική διακοπή του καπνίσματος.

• Το κάπνισμα αδυνατίζει.

Μύθος: Δεν υπάρχει καμία απολύτως ένδειξη γι’αυτό. Η αντίληψη αυτή προέρχεται από το γεγονός ότι όσοι διακόπτουν το κάπνισμα μπορεί να αυξήσουν το βάρος τους κατά 5-6 κιλά, τα οποία σταδιακά χάνουν τους επόμενους μήνες. Για τον λόγο αυτό, τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος πρέπει να υποστηρίζονται και από διαιτολόγο. Το αντίθετο όμως (απώλεια βάρους με το κάπνισμα) δεν ισχύει.

• Το παθητικό κάπνισμα προδιαθέτει σε καρκίνο του πνεύμονα.

Πραγματικότητα: Έχει παρατηρηθεί ότι ένας μη καπνιστής που συμβιώνει με καπνιστή έχει 30% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει ΚΠ σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Ανάλογα επιβαρυντικά αποτελέσματα έχουν διαπιστωθεί και για τους μη καπνιστές που εργάζονται σε περιβάλλον καπνιστών. (1), (2), (3), (4), (5)

• Μόνο οι ενεργοί καπνιστές έχουν κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα.

Μύθος: Αν και πολλοί από τους ασθενείς που διαγιγνώσκονται με ΚΠ είναι ενεργοί καπνιστές, δεν είναι οι μόνοι. Και οι πρώην καπνιστές κινδυνεύουν, αλλά με την πάροδο του χρόνου ο κίνδυνος σταδιακά μειώνεται. Όταν ένας καπνιστής σταματήσει το κάπνισμα, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου μειώνεται αργά κατά 33% ανά δεκαετία. Επομένως, όσο νωρίτερα πάρει κανείς την απόφαση να σταματήσει τη βλαβερή αυτή συνήθεια, τόσο νωρίτερα θα ωφεληθεί από αυτήν την πρωτοβουλία. 

• Αν κάποιος είναι για μεγάλο χρονικό διάστημα καπνιστής η ζημιά έχει γίνει. Άρα δεν υπάρχει λόγος να διακόψει κάτι που τον ευχαριστεί.

Μύθος: Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει την μοναδική ικανότητα να επιδιορθώνει τον «εαυτό» του. Ακόμα και αν κάποιος είναι καπνιστής για δεκαετίες, το ανοσολογικό του σύστημα έχει τη δυνατότητα να διορθώσει κάποιες από τις βλάβες που έχουν προκληθεί, εάν σταματήσει να εκτίθεται στη βλαπτική επίδραση του καπνού. Επίσης, η έγκαιρη διακοπή εμποδίζει την επιπλέον βλάβη και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άλλων νόσων που σχετίζονται με το κάπνισμα, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).

• Αν κάποιος έχει ήδη διαγνωστεί με καρκίνο του πνεύμονα, δεν έχει πια κανάνα λόγο να διακόψει το κάπνισμα.

Μύθος: Η διακοπή του καπνίσματος είναι ευεργετική ακόμα και για τους ασθενείς που πάσχουν ήδη από ΚΠ. Έχει φανεί ότι αυτοί ανταποκρίνονται καλύτερα στη θεραπεία και μειώνουν τις πιθανότητες γρήγορης υποτροπής ή εμφάνισης νέας κακοήθειας.

• Ο συχνός προληπτικός έλεγχος (check-up) με αιματολογικές εξετάσεις και ακτινογραφία θώρακος βοηθά στην πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα.

Μύθος: Δεν υπάρχει, προς το παρόν, αξιόπιστη διαγνωστική μέθοδος πρόληψης του καρκίνου του πνεύμονα. Το μόνο ασφαλές μέτρο «θωράκισης» του ανθρώπινου οργανισμού έναντι του ΚΠ είναι η διακοπή του καπνίσματος. Τα παραπάνω μέτρα βοηθούν μονάχα στην έγκαιρη διάγνωση.

• Η λήψη βιταμινών και βοτάνων προστατεύει από τον καρκίνο του πνεύμονα.

Μύθος: Καμία μελέτη δεν έχει αποδείξει ότι τέτοιου είδους συμπληρώματα διατροφής αποτρέπουν την ανάπτυξη ΚΠ. Είναι καλύτερα να μη λαμβάνει κανείς καθόλου συμπληρώματα –εκτός εάν αυτά παρέχονται από γιατρό για κάποιο άλλο λόγο. Μπορεί κάποιος να έχει ανάγκη ασβεστίου, Β12 ή σιδήρου, γιατί οι ουσίες αυτές είναι σε χαμηλά επίπεδα στον οργανισμό του, αλλά ο γιατρός θα συμβουλεύσει για τη δοσολογία και τη διάρκεια παροχής των συμπληρωμάτων. Άτομα που λαμβάνουν μία καλή, πλήρη και ισορροπημένη δίαιτα δε χρειάζονται κανενός είδους συμπληρώματα.

• Η κληρονομικότητα ευθύνεται για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα.

Μύθος: Ο ΚΠ, όπως και τα περισσότερα είδη καρκίνου, δεν είναι κληρονομικά. Στην πραγματικότητα μόνο 5-8% των καρκίνων είναι κληρονομικοί -που σημαίνει πως ο καρκίνος προκαλείται από γενετικά στίγματα τα οποία κληροδοτούνται από μέλη της οικογένειας. Η σύγχυση δημιουργείται όταν λέμε ότι ο καρκίνος είναι μια «γενετική ασθένεια», αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είναι ασθένεια κληρονομική. Μία γενετική ασθένεια μπορεί να προκαλείται, εν μέρει, από γονίδια των γονέων, αλλά μπορεί επίσης να προκαλείται από τυχαία μετάλλαξη γονιδίων, περιβαλλοντολογικές επιδράσεις στα γονίδια ή από ένα συνδυασμό όλων αυτών των παραγόντων.

• Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι μεταδοτικός.

Μύθος: Ο κακοήθης αυτός όγκος ΔΕΝ είναι μεταδοτικός. Δεν μεταδίδεται με τα πτύελα, με σωματική επαφή, από τον αέρα ή αλλιώς, Η οικογένεια μπορεί να συνεχίσει την κοινή χρήση μαγειρικών σκευών κ.ά., λαμβάνοντας τα συνήθη μέτρα υγιεινής. Είναι λάθος να απομονώνεται κοινωνικά ο ασθενής με ΚΠ.

• Οι άνδρες παθαίνουν συχνότερα καρκίνο του πνεύμονα.

Μύθος: Ο ΚΠ την τελευταία δεκαετία φαίνεται να γίνεται «γυναικεία υπόθεση». Οι γυναίκες αποτελούν σήμερα το 50% των νέων περιπτώσεων που ανιχνεύονται ετησίως και το ποσοστό αυτό έχει ανοδική τάση. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες καπνίστριες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης ΚΠ σε σχέση με τους άνδρες. Από το 1987 έως σήμερα, τα περιστατικά θανάτων από ΚΠ είναι περισσότερα από αυτά του καρκίνου του μαστού στο γυναικείο πληθυσμό. Υπάρχουν έρευνες, μάλιστα, που δείχνουν ότι με κάπνισμα ίδιου αριθμού τσιγάρου οι γυναίκες ίσως διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τους άντρες (1), (2), (3)

• Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μια ανίατη πάθηση, στην οποία κάθε βοήθεια είναι ανώφελη.

Μύθος: Ο ΚΠ είναι ένας από τους πιο υποθεραπευμένους όγκους παγκοσμίως. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι πολλοί ασθενείς, συγγενείς, αλλά και επαγγελματίες υγείας (οικογενειακοί γιατροί, νοσηλευτές, φαρμακοποιοί) δε γνωρίζουν ότι η συνδυασμένη θεραπεία με τη συνεργασία ογκολόγων, πνευμονολόγων, ακτινοθεραπευτών και θωρακοχειρουργών μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματική σε κάθε φάση της νόσου. Σε αρχικά στάδια μπορεί να επιτευχθεί πλήρης ίαση. Αλλά ακόμα και αν η νόσος διαγνωστεί σε προχωρημένο, μη ιάσιμο στάδιο, η θεραπεία μπορεί να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα, να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών (διασφαλίζοντας τις κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητές τους) και να παρατείνει σημαντικά το χρόνο ζωής τους.

• Οι ηλικιωμένοι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα δεν ωφελούνται από την αντινεοπλασματική θεραπεία, αλλά μάλλον βλάπτονται.

Μύθος: Η ημερολογιακή ηλικία των ασθενών δεν επηρεάζει την ανταπόκρισή τους στη θεραπεία ή τη συνολική πορεία της νόσου, και οι ιατρικές αποφάσεις πρέπει να παίρνονται με βάση τη βιολογική ηλικία. Κάθε ασθενής που βρίσκεται σε καλή βιολογική κατάσταση δικαιούται και πρέπει να λαμβάνει τη σωστή αντινεοπλασματική αγωγή (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή χειρουργείο).

• Η χημειοθεραπεία είναι επώδυνη.

Μύθος: Η χημειοθεραπεία είναι φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται συνήθως ενδοφλεβίως, οπότε ο μόνος πόνος που μπορεί να υπάρξει είναι στιγμιαίος, με την τοποθέτηση του φλεβοκαθετήρα. Η έγχυση του φαρμάκου είναι ανώδυνη. Εξάλλου, υπάρχουν και χημειοθεραπευτικά φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα.

• Η χημειοθεραπεία έχει τοξικότητα.

Πραγματικότητα: Όπως κάθε θεραπεία, έτσι και η χημειοθεραπεία έχει παρενέργειες που εξαρτώνται από την επιλογή των φαρμάκων, τη σωστή χορήγησή τους και την ιδιοσυγκρασία του ασθενούς. Σε κάθε περίπτωση όμως, οι παρενέργειες από τη θεραπεία πρέπει να αξιολογούνται και να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά από τον θεράποντα ογκολόγο. Τα αντικαρκινικά φάρμακα είναι άλλωστε τα μόνα φάρμακα όπου η τοξική δράση και το τοξικολογικό προφίλ τους δεν απαγορεύει, αλλά αντιθέτως υπαγορεύει (προσδιορίζει) τη θεραπευτική τους δράση και χρήση. Γι’αυτό το λόγο η χημειοθεραπεία πρέπει να γίνεται μόνο σε εξειδικευμένα κέντρα. Στα links που ακολουθούν απαριθμούνται πάρα πολλές πιθανές παρενέργειες οι οποίες όμως δεν είναι πάντα συχνές και πάντοτε λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπισή τους είτε με χορήγηση φαρμάκων π.χ αντιεμετικών είτε με προσαρμογή της δόσης της χημειοθεραπείας και εννοείται ότι ο ασθενής ενημερώνεται λεπτομερώς για κάθε πιθανή παρενέργεια πριν την έναρξη της χημειοθεραπείας. (1), (2)

• Υπάρχει μόνο ένα είδος χημειοθεραπείας.

Μύθος: Η χημειοθεραπεία αποτελεί το συνδυασμό πολλών φαρμάκων και διαφορετικών δόσεων. Η σωστή επιλογή είναι συνάρτηση του είδους του όγκου (ιστολογικός τύπος), του σταδίου της νόσου (πόσο «προχωρημένη» είναι) και της κατάστασης της υγείας του ασθενούς. Πρόκειται για μια δύσκολη και καθοριστική απόφαση που απαιτεί μεγάλη εμπειρία και εξειδίκευση από τον θεράποντα ιατρό.

• Οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας θα παραμείνουν ως μόνιμες βλάβες.

Μύθος: Οι περισσότερες παρενέργειες υποστρέφουν μετά την ολοκλήρωση της χημειοθεραπείας. Ορισμένες μπορεί να παραμείνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και είναι σημαντική η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους, ώστε να μην ταλαιπωρείται ο ασθενής.

• Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει στειρότητα.

Πραγματικότητα: Τα περισσότερα κυτταροστατικά φάρμακα προκαλούν στειρότητα, η οποία μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη, ανάλογα με τη χορηγούμενη αγωγή. Μερικά φάρμακα σταματούν την παραγωγή ωαρίων στις γυναίκες. Στην περίπτωση αυτή εμφανίζονται συμπτώματα εμμηνόπαυσης, όπως ανωμαλίες στην εμφάνιση της περιόδου η οποία τελικά θα σταματήσει, εξάψεις, σκληρό δέρμα και ξηρότητα στον κόλπο. Σε περιπτώσεις προσωρινής στειρότητας, η περίοδος επανέρχεται με τη διακοπή της χημειοθεραπείας. Στους άνδρες, ορισμένα φάρμακα μειώνουν τον αριθμό των σπερματοζωαρίων για όσο διάστημα γίνεται η θεραπεία. Καλό θα είναι, τα άτομα που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία να συζητούν τα θέματα αυτά -καθώς και την ανάγκη λήψης αντισυλληπτικών μέτρων κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών χειρισμών- με τον ογκολόγο που είναι υπεύθυνος για τη θεραπεία τους προτού ξεκινήσουν.

• Κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας ο ασθενής δεν πρέπει να έρχεται σε επαφή με άλλα άτομα.

Μύθος: Τα φάρμακα δεν περιέχουν ραδιενεργά συστατικά και δεν επηρεάζουν τα μέλη της οικογένειας ή το περιβάλλον του ασθενούς. Ωστόσο, επειδή πολλά χημειοθεραπευτικά φάρμακα μειώνουν την ισχύ του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς, καλό θα είναι να αποφεύγει επαφές με άτομα που πάσχουν από μικροβιακές λοιμώξεις.

• Το «φάρμακο του καρκίνου» θα αποτελέσει λύση για όλα τα κακοήθη νοσήματα.

Μύθος: Ο καρκίνος δεν είναι ένα μόνο νόσημα, αλλά πολλά, με διαφορετική αιτιολογία, παθογένεια και κλινική πορεία. Αναμενόμενο είναι και οι θεραπείες που θα προκύψουν να είναι πολλές και διαφορετικές, και όχι μία για όλες τις μορφές του καρκίνου. Κατά καιρούς εμφανίζονται ελπιδοφόρα ερευνητικά πορίσματα που βοηθούν στην επιστημονική γνώση, αλλά χρειάζεται προσοχή, σύνεση και σωστή αξιολόγηση, ώστε να μην παρέχονται ψεύτικες ελπίδες που μετά διαψεύδονται, με αποτέλεσμα την απογοήτευση των ασθενών και των συγγενών τους.

• Το «φάρμακο του καρκίνου» έχει βρεθεί, αλλά μεγάλα διεθνή συμφέροντα το κρύβουν και δεν το παρέχουν στον κόσμο.

Μύθος: Πρόκειται για ανυπόστατο, αβάσιμο και ατεκμηρίωτο μύθο, που συνδέεται με τη γενικότερη καχυποψία της εποχής μας απέναντι στην ιατρική επιστήμη. Είναι γεγονός ότι οι σύγχρονες κοινωνίες, εθισμένες στα μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα, δεν μπορούν εύκολα να αποδεχθούν την αποτυχία! Η έρευνα προχωρά με μικρά αλλά συνεχή βήματα, παρέχοντας θεραπεία σε ορισμένες μορφές καρκίνου, ενώ η πρόκληση παραμένει για τις υπόλοιπες μορφές.

Δείτε επίσης:
http://www.fda.gov/downloads/ForConsumers/ByAudience/ForWomen/UCM121895.pdf
http://www.cancer.gov/cancertopics/wyntk/lung/page2
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/smoking.html
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/lungcancer.html
http://www.lungcancer.gr/
http://www.bococ.org.cy/index.php?s_id=366
http://www.gr.european-lung-foundation.org/3019--.htm
http://www.medlook.net/article.asp?item_id=962

Το παραπάνω κείμενο βασίστηκε κυρίως σε ενημερωτικό φυλλάδιο με θέμα τον Καρκίνο του Πνεύμονα από το Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος "η Σωτηρία". Σε αυτό προστέθηκαν κάποιες παραπάνω πληροφορίες, καθώς επίσης και οι παραπομπές σε σχετικές έρευνες.